Gedragsbioloog Patrick van Veen kennen we als matchmaker bij Married at first sight, als keynote-spreker, als trainer of als onderzoeker. Wat hij doet is wetenschap vertalen in kennis die we kunnen inzetten voor maatschappelijke thema’s. Bijvoorbeeld voor de vraag: wat zoeken mensen in een vereniging?
Patrick van Veen: “Alle verenigingen hebben twee struggelingen. Hoe blijven we leden binden en boeien? En hoe bereik ik mijn verenigingsdoel? Ik wil het tijdens het Verenigingscongres vooral gaan hebben over het eerste: wat draagt bij aan de binding? Dat we met elkaar samenwerken om een doel te bereiken is de kracht van verenigingen en is verbonden met oergedrag, dat verandert voorlopig niet. De neiging om als groepen bij elkaar te komen zit in ons DNA. En ook al hebben we bijvoorbeeld in verenigingen de neiging om te denken dat mensen de vraag terugleggen – wat doe jij voor mij? – we kunnen erop rekenen dat mensen echt uit zichzelf sociale structuren willen en die ook zullen opzoeken en opbouwen. Je kunt erop rekenen dat het werkt om mensen uit te nodigen om mee te helpen. Ook dat is oergedrag, een samenwerking start vanuit de vraag niet het aanbod. Het is niet per se nodig om ze eerst te verleiden met iets anders dat ze als hun belang zien.”
Meedenken niet zomaar volgen
“Mensen zijn echt sociale wezens. Ik weet niet waarom het zo is dat we het individuele zijn gaan overdrijven. Je kunt dus als mens eigenlijk nooit helemaal jezelf zijn, de kern van een sociaal wezen is juist dat je iets van jezelf inlevert. Op zich vinden we dat ook niet zo moeilijk. Ons denken is sociaal, we benutten daarin de ideeën en ervaringen van anderen. Maar we zijn van nature geen kuddedieren, die blind volgen. Wat kenmerkend is voor mensen – en bijvoorbeeld ook voor chimpansees – is dat we door onze lange kindertijd ruimte hebben voor leren in plaats van puur instinct. We kunnen ons gedrag aanpassen aan wat er in een groep gebeurt. Bij echte kuddedieren volgen de individuen in grote anonimiteit een kleine groep. Dat werkt prima als je een gnoe bent. In anonieme grote groepen lijken wij mensen hetzelfde gedrag te vertonen, maar telkens als wij mensen het doen, gaat het fout. Sommige verenigingsbesturen zullen er misschien van dromen, maar dat moet je niet willen. Mensen doen het beter als ze verantwoordelijkheid dragen voor hun eigen handelen.”
Nieuwe kansen voor verenigingen
“Als je kijkt vanuit de evolutie dan gaan ontwikkelingen enorm langzaam, een eeuw is een seconde, waarin nagenoeg niets verandert. Ons brein heeft zich de laatste tienduizend jaar nauwelijks ontwikkeld, dat is eerder kleiner geworden sinds we niet meer jagen en verzamelen. Toch is er in het leven van mensen heel veel veranderd. Wij mensen wisselen tegenwoordig gedurende de dag en tijdens ons leven voortdurend van sociale structuur. Een chimpansee wisselt maximaal één keer in zijn leven. Wij zitten op verschillende scholen, groeien op in een gezin, zijn onderdeel van een grotere familiestructuur, hebben aparte structuren voor werk, ontspanning, sport et cetera. Die versnippering gaf verenigingen veel kansen. Mensen willen toch graag alles doen vanuit een sociaal verband, al is dat telkens een ander verband. Een maatschappelijk risico dat we daardoor hebben gecreëerd is dat we alles over de muur gooien wat niet precies past. Kijk maar naar hoeveel moeite we hebben om mensen met onbegrepen gedrag op te vangen of naar het vastlopen van de zorg. We stellen te weinig de vraag: hoe kunnen we met elkaar zorgen voor de mensen die dat nodig hebben? Daar liggen ook weer nieuwe kansen voor verenigingen. “
Hoe inspireert dierengedrag tot slimme samenwerking in verenigingen? Ontdek tijdens de openingssessie van Patrick van Veen meer over de kracht van verenigen. Meld je snel aan via deze link.
